Przejdź do głównej treści

  • Spis treści
  • Artyści i artystki
  • Zespół kuratorski
  • O projekcie
  • Partnerzy
Polski English

Pokój 12345

Polityki codzienności, codzienność polityki

Już od progu drugiego pokoju Afrotopii wita nas złoty uśmiech młodego chłopaka ze zdjęcia benińskiego fotografa Shawna Newsona. To jedna z codziennych scen z życia młodzieży w Porto-Novo. Towarzyszy jej ujęcie innego młodzieńca wykonującego ollie na deskorolce na samym środku ulicy. Lifestylowe kadry, jakby wyjęte z teledysków nagrywanych na kalifornijskich przedmieściach, są dobitnym świadectwem globalizacji i upowszechnienia amerykańskich trendów, a także zdają się oddawać uniwersalne doświadczenie dorastania. Dla samego artysty, stanowią też przestrogę, by nie zatracić się w stylizacjach i wyobrażeniach o własnym ja, stąd złowieszczy tytuł: Śmierć Ego.

Newson Hounkpatin (ur. 2001), znany też jako Shawn, jest artystą multidyscyplinarnym z Beninu. Zajmuje się fotografią, filmem i reżyserią. Po ukończeniu szkoły średniej przez cztery lata studiował informatykę. W 2019 roku rozpoczął studia w ADS (Africa Design School), a w 2021 roku uzyskał dyplom DN MADE [Państwowy dyplom w dziedzinie sztuk pięknych, rzemiosła i projektowania] na kierunku projektowanie cyfrowe. Studia i pasja do różnorodnych form sztuki pozwoliły mu nie tylko rozwinąć warsztat, lecz również udoskonalić swą wizję artystyczną. Do pracy twórczej podchodzi z precyzją projektanta, a jednocześnie zachowuje jej artystyczny wymiar. W 2022 roku otrzymał szansę rozwijania swojej praktyki w innym obszarze – jako fotograf i artysta wizualny pracujący dla UNICEF. Doświadczenie to wzbogaciło jego wiedzę na temat człowieczeństwa i nadało głębszy wymiar jego twórczości. W grudniu 2023 roku zdjęcie z serii Tete, The Young Lady [Tete, młoda kobieta] zostało opublikowane na stronie PHOTO VOGUE jako fotografia dnia. Ponownie został wyróżniony w styczniu 2024 roku – tym razem zaprezentowano fotografię z serii Hippie Yoruba on the Beach [Hipiska Joruba na plaży]. Czerpiąc inspiracje z kina, jego estetyki i kodów, artysta podejmuje tematy zakorzenione w kulturze i społecznościach Beninu oraz szerzej – Afryki. Poprzez swoją sztukę i ukryte w niej znaczenia pragnie inspirować do osobistych podróży, a jednocześnie przyczyniać się do rozkwitu sztuki w Beninie i na całym kontynencie afrykańskim.

© Shawn Newson

© Shawn Newson

Opowieść o wyjściu poza ego, w kierunku doświadczenia wspólnoty, można również odnaleźć w dyptyku Magangi Mwagogo. Na pierwszym zdjęciu widzimy kierowcę boda boda, powszechnego w Afryce Wschodniej środka transportu.  Kierowcy tych chińskich motorów przewożą nie tylko ludzi, ale i towary, posiłki, pocztę, robią zakupy, załatwiają sprawunki. Można powiedzieć, że wprawiają w ruch ekonomiczny krwiobieg tego regionu. Druga fotografia ukazuje pozornie banalny obiekt: spiętrzone plastikowe krzesła. Kilkadziesiąt identycznych plastikowych krzeseł czekających, by rozstawić je wzdłuż stołu i rozpocząć tłumne zgromadzenie rodziny, przyjaciół, znajomych czy sąsiadów. Dzielenie się i spędzanie czasu razem są podstawą funkcjonowania we wspólnocie, zaś funkcjonowanie poza wspólnotą jest właściwie niewyobrażalne. Gdyby filozofia ubuntu miała swój pomnik, mógłby być zrobiony właśnie z takich krzeseł ozdobionych mottem tego systemu etycznego: „Jestem, ponieważ jesteśmy”.

Jest fotografem samoukiem i reżyserem mieszkającym w Nairobi, w Kenii, ale pracuje w całej Afryce. W swojej praktyce artystycznej skupia się na dokumentowaniu i celebrowaniu różnorodnych doświadczeń życiowych Afrykanek i Afrykańczyków, jednocześnie podważając stereotypowe reprezentacje wytwarzane przez przedstawicieli i przedstawicielki nie-afrykańskich społeczeństw. Wykorzystując fotografię dokumentalną, Mwagogo nie tylko pokazuje historie „bez filtra”, lecz również bezpośrednio angażuje odbiorczynie i odbiorców w ideę rozkwitających, pełnych optymizmu społeczeństw afrykańskich.

Fotografie Magangi Mwagogo są nie tylko zapisem konkretnej chwili, skłaniają również do refleksji nad wagą obiektywnej i precyzyjnej dokumentacji wydarzeń, ludzi i miejsc w Kenii – oraz ogólnie w Afryce – z nadzieją, że uda się stworzyć obszerne i odpowiadające realiom archiwum, które pewnego dnia będzie stanowiło punkt odniesienia dla przyszłych pokoleń.

© Maganga Mwagogo

© Maganga Mwagogo

Praca na pojęciu wspólnoty oraz napięciu, jakie wytwarza to hasło w zetknięciu z kategorią własności prywatnej to centralne zagadnienia w praktyce artystycznej Kiboko Kamau. W swoich performatywno-malarskich działaniach zwanych Kata-Kata (swahili: ciąć) dzieli powierzchnie własnych obrazów na części, które po uznaniowych cenach trafiają do indywidualnych nabywców. Zrekonstruowanie całości wizerunku może potencjalnie nastąpić tylko, gdy właściciele części się spotkają. O zaskakującym, potencjalnym spotkaniu opowiada również rzeźbiarska instalacja Kiboko. Nadnaturalnie wysoki, tekturowy manekin odziany w modny, ręcznie pomalowany przez artystę strój wyglądałby jak niezwykle stylowy mieszkaniec Nairobi, gdyby nie fakt, że wieńczy go głowa wzorowana na nigeryjskich rzeźbach – Kiboko Kamau przedstawia w tym obiekcie ciekawy przykład dialogu Wschodu z Zachodem Afryki.

Kiboko Kamau jest twórcą i kuratorem urodzonym w Nairobi. Kształcił się w Wielkiej Brytanii. W 2004 roku zdobył dyplom w dziedzinie sztuki i projektowania na University for the Creative Arts (Epsom), a w 2009 roku uzyskał stopień licencjata na kierunku ilustracji na University of the Arts London (Camberwell). Kiboko tworzy wielkoformatowe, figuratywne, wykonane w technice mieszanej prace zwane Kata Kata. Poprzez Kata Kata eksploruje tematy związane z tożsamością, pochodzeniem, narracjami kulturowymi i własnością. Kiboko jest założycielem Ifreecans Collective, współzałożycielem Studio Ifreecans oraz Studio Nooma – kreatywnych platform, które rozwijają multidyscyplinarne, międzykulturowe projekty oparte na współpracy. W 2010 roku uczestniczył w rezydencji artystycznej w Marrakeszu w Maroku, a swoją instalację Kata Kata zaprezentował m.in. podczas Nairobi Design Week 2023. Jego prace były wystawiane w wielu instytucjach, w tym Saatchi Gallery, Harrow Arts Centre, Remp-Arts Gallery, The Rag Factory, Candid Arts Galleries, Original Gallery, Little Antiques Fair, Society of Black Lawyers, Artists Open Studios w Laguna Beach oraz Arte De Los Muertos [mp1] [AS2] w San Francisco. Obecnie dzieli swój czas między Nairobi a Paryżem.

© Kiboko Kamau

© Kiboko Kamau

© Kiboko Kamau

Na wystudiowanych kadrach z cyklu Punkt Styczny Jamesa Muriukiego czerwona kenijska ziemia napotyka materiały przemysłowe i architektoniczne, by w dłoniach robotnika budowlanego przemienić się w tkankę miasta. Ten wieloletni cykl fotograficzny to hymn Muriukiego na cześć Nairobi – tętniącej życiem stolicy Kenii, miasta, które cały czas się buduje i zmienia. Każdego dnia za pomocą wysiłku ogromnej rzeszy pracowników fizycznych wykuwa swoją tożsamość w kamieniu i rdzawym pyle. Muriuki uważnie przygląda się tym procesom, łącząc spojrzenie architektoniczne, społeczne i krajobrazowe w jedną, humanistyczną perspektywę, w której rozkopane, gęste i fascynująco eklektyczne Nairobi staje się autoportretem współczesnej Kenii.

James Muriuki jest artystą z Nairobi, specjalizującym się w szeroko pojmowanym medium fotografii i filmu. W polu jego zainteresowań znajdują się społeczeństwa globalnego Południa w procesie transformacji, różne systemy wiedzy powstające w środowiskach sztuk wizualnych owych społeczeństw oraz to, jak systemy łączą się z tkanką społeczną. Muriuki wykorzystuje materiały i przedmioty o znaczeniu osobistym lub wspólnotowym jako elementy wizualne i metaforyczne symbole, za pomocą których stara się zobrazować ludzkie możliwości. Artysta świadomie pociąga za wątki wzajemnych zależności w obrębie naszych podatnych na wstrząsy ram społecznych, eksplorując sprzężenia pomiędzy tym, co nowoczesne i tradycyjne, spontaniczne i zwyczajowe, pożądane i aspiracyjne. Eksperymentuje i bada potencjał obrazu jako medium oraz przygląda się procesom tworzenia sztuki, łącząc fotografię z ruchem i wideo z dźwiękiem, a jednocześnie traktując je jako kompendia wiedzy i kanały komunikacji. Prace Muriukiego były wielokrotnie wystawiane, włączane do różnych publikacji i obecnie znajdują się w kolekcjach na całym świecie. Artysta współpracował z innymi twórcami i twórczyniami, brał udział w rezydencjach i warsztatach w kraju i za granicą, otrzymał wiele grantów. Zanim poświęcił się osobistej praktyce artystycznej, pracował jako projektant, kierownik galerii i kurator w renomowanym Nairobi Art Institute. Zrealizował wiele projektów związanych z fotografią, o różnym zasięgu i charakterze – od warsztatów fotograficznych do kuratorowania wystaw takich, jak: Frontiers of the Present. Exploring New Ideas in Photography [Granice teraźniejszości. Badanie nowych idei w fotografii] w Nairobi, Passing It On. Inventorying Living Heritage in Africa [Przekaż dalej. Inwentaryzacja żywego dziedzictwa w Afryce] w Windhoek. We współpracy z kolektywem 3Collect, którego był współzałożycielem, zorganizował również wystawę In Memorium and Constructions [W pamięci i konstrukcjach]. Odegrał kluczową rolę w stworzeniu magazynu artystycznego „Msanii”, wydaniu książki artystycznej Layers, jego fotografie znalazły się także w publikacji UNESCO Documenting Living Heritage. Uczestniczył zawodowych programach organizowanych przez MoMA w Nowym Jorku oraz Centre for Curatorial Leadership, Fellowship and Training.

© James Muriuki

© James Muriuki

© James Muriuki

Dokumentalny dyptyk Solomona Kyalo dotyka sfery politycznej w sposób najbardziej bezpośredni, operuje podobiznami prezydentów Kenii: Uhuru Kenyatty i Wiliama Ruto. W pełnym symboliki ujęciu dwóch elegancko ubranych białych mężczyzn kontempluje wysoko zawieszony portret prezydenta Uhuru Kenyatty. To, jak zauważa sam artysta, metaforyczna opowieść o postkolonialnych zawiłościach kenijskiej sfery publicznej. Od chwili uzyskania niepodległości elity polityczne tego kraju są nieustannie rozgrywane przez globalne mocarstwa i poddawane zewnętrznym wpływom, zatracają przy tym kontakt z ludem i jego problemami. Obietnica wsłuchania się w potrzeby „zwykłych obywateli” i pozorny anty-elitaryzm dały władzę bohaterowi portretu trzymanego w dłoniach przez mężczyznę na kolejnym zdjęciu – Wiliamowi Ruto. Obecnie przez Kenię przetaczają się masowe protesty przeciw niemu. Uczestniczy w nich część artystek i artystów Afrotopii.

Moje dzieciństwo przypadło na czas napięć politycznych – Kenia znalazła się wówczas pod twardymi rządami autokratycznego reżimu. Dorastając w Eastlands, na wschodnich rubieżach Nairobi – w rejonie historycznie rozpolitykowanym, z popkulturą promieniującą na cały kraj – obserwowałem, jak moja matka (należąca do nowego pokolenia młodego, niezależnego społeczeństwa) z pasją angażuje się w politykę. Im byłem starszy, tym bardziej wsiąkałem w środowiska, które poprzez sztukę i aktywizm starały się doprowadzić do zmiany społecznej. Moja twórczość, wykraczająca poza zwykłą dokumentację, stanowi świadectwo ich silnych wpływów. Osadzam ją w ludzkim doświadczeniu, prostych, a jednocześnie bardzo złożonych chwilach, które składają się na codzienność, w środowisku naturalnym, we wspólnotach i wreszcie w kulturze. Tym samym staje się ona narzędziem ekspresji, lecz również praktyką uważności i medytacją.

© Solomon Kyalo

© Solomon Kyalo

Film poklatkowy Praca naszych rąk Neemy Ngelime przypomina, że jasny podział sfery politycznej i prywatnej jest złudzeniem. Szczególnie w przypadku kobiet. Tanzańska artystka w rytmicznej sekwencji ujęć łączy ze sobą trzy opowieści o pracy kobiet. Skupia się na ich dłoniach. Najpierw widzimy dwie rolniczki, matkę i córkę, uprawiające ziemię. Kolejna sekwencja przedstawia inną matkę z córką – ich dłonie zajęte są obowiązkami domowymi i opieką nad dzieckiem. Ostatnia sekwencja ukazuje dłonie współczesnej piosenkarki, szykującej się do występu. Z tej poetyckiej opowieści wyłania się narracja o zarobkowej i nieodpłatnej pracy kobiet, która w patriarchalnych społeczeństwach często bywa niewidzialna, a nieodmiennie stanowi podstawę funkcjonowania wspólnoty, zarówno tej małej – rodzinnej jak i tej wielkiej – społeczno-gospodarczej.

Jest urodzoną w Tanzanii fotografką dokumentalną i autorką filmów. W swoich pracach stara się uchwycić piękno codzienności z perspektywy feministycznej i eksperymentalnej.  W polu jej artystycznych zainteresowań znajduje się życie afrykańskich kobiet, ze szczególnym uwzględnieniem ich intymnych, wewnętrznych doświadczeń i ról społecznych w XXI wieku. Jako stypendystka programu Erasmus+ w 2021 roku ukończyła studia magisterskie DocNomads na kierunku reżyseria dokumentalna. Prezentowała swoje filmy na prestiżowych międzynarodowych festiwalach filmowych, m.in. w Oberhausen, na IDFA i Beldocs.

© Neema Ngelime

© Neema Ngelime

Pokój 1
© Melanie Issaka

Pokój 1

Spojrzenie przez tkaninę
Pokój 3
© Margaret Ngigi

Pokój 3

Dusze, duchy, bóstwa
Pokój 4
© Carlos Idun

Pokój 4

Afro-melancholia
Pokój 5
© Kibe Nduni

Pokój 5

Paleta tożsamości
Pokój 2 — AFROTOPIE
 logo fundacja sztuk wizualnych  logo krakow photo month Partner logo państwowe muzeum etnograficzne
Krajowy Plan Odbudowy. Sfinansowane przez Unię Europejską NextGenerationEU
  • Polityka prywatności
  • Deklaracja dostępności